Właściciele i powołani przez nich administratorzy budynków muszą zdawać sobie sprawę z zagrożeń ludzkiego życia, jakie niesie ze sobą niesprawna instalacja awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego. Jej niezawodne działanie jest istotnym czynnikiem bezpieczeństwa w trakcie niebezpiecznych zdarzeń losowych, a nawet zwykłej awarii sieci energetycznej.
Budowa instalacji awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego w budynkach jest inwestycją obowiązkową. Jednak jeśli nakłady te musiały być poniesione to nie tylko przepisy, ale również zdrowy rozsądek nakazują utrzymywanie tej instalacji w stanie pełnej niezawodności, dzięki okresowym kontrolom i serwisowaniu. Nakłady wymagane w tym celu mogą okazać się nieporównywalne z zagrożeniami życia i zdrowia ludzi przebywających w budynku.
Instalacje awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, zaliczane są do urządzeń przeciwpożarowych. Stanowi o tym rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719), w § 2 ust. 1 pkt 9. Z kolei § 3 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi, że urządzenia przeciwpożarowe, do których zalicza się awaryjne oświetlenie ewakuacyjne, powinny być wykonane zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, a warunkiem dopuszczenia do ich użytkowania jest przeprowadzenie odpowiednich dla danego urządzenia prób i badań, potwierdzających prawidłowość ich działania. Powinny być one także poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów. Częstotliwość i sposoby kontrolowania instalacji oświetlenia awaryjnego zostały szczegółowo określone w Polskiej Normie PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego.
Wymagania te musza być stosowane głównie w miejscach publicznych i miejscach pracy. Nie dotyczą prywatnych nieruchomości mieszkalnych, jednakże ustalenia w nich zawarte odnoszą się do ogólnodostępnych dróg w budynkach wielorodzinnych.
 |
Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne instalacji awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, podobnie jak innych urządzeń przeciwpożarowych, powinny być wykonywane w okresach ustalonych przez producenta, jednak nie rzadziej niż raz w roku. |
Nadzór i kontrole awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego są obowiązkiem właścicieli i powołanych przez nich administratorów obiektów, w którym znajdują się instalacje oświetlenia awaryjnego. Kontrole i serwisowanie instalacji powinno odbywać się regularnie. Administrator obiektu powinien wyznaczyć osobę kompetentną do nadzoru serwisowania systemu. Osoba ta powinna być wystarczająco kompetentna do prawidłowego przeprowadzenia wszelkich niezbędnych prac przy konserwacji systemu.
Obowiązek prowadzenia dziennika
Budynek wyposażony w instalację oświetlenia awaryjnego powinien posiadać dziennik służący do zapisywania dat i zwięźle opisanych szczegółów każdego jej okresowego sprawdzenia, testu lub serwisu, każdego uszkodzenia i jego naprawy oraz każdej zmiany w instalacji oświetlenia awaryjnego, a także opis podstawowych charakterystyk i sposobu działania automatycznych urządzeń testujących instalację awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego, jeśli takie są stosowane.
Do dziennika powinien być dołączony projekt lub schemat rozmieszczenia awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego z określeniem natężenia tego oświetlenia. Na rysunkach wykonawczych instalacji powinny być wymienione wszystkie oprawy i podstawowe komponenty. Dane te należy aktualizować stosownie do kolejnych zmian w systemie. Rysunki powinny być podpisane przez kompetentną osobę weryfikującą projekt pod kątem wymagań normatywnych.
W dzienniku powinny być odnotowywane raporty z przeglądów. W przypadku używania automatycznego urządzenia testującego powinny to być przeglądy comiesięczne, a przy zastosowaniu innych systemów – codzienne. Corocznie powinny być dokonywane i zapisywane w dzienniku przeglądy przez uprawnione jednostki.
Wszystkie urządzenia zastosowane w obiekcie muszą posiadać niezbędne i prawidłowe certyfikaty i deklaracje zgodności. Deklaracje zgodności może wystawiać jedynie producent na bazie badań przeprowadzanych w swoich laboratoriach lub jednostkach do tego uprawnionych.
Czynności wykonywane podczas kontroli oświetlenia ewakuacyjnego
| 1. | sprawdzenie dziennika i pełnej dokumentacji |
| 2. | sprawdzenie aranżacji oświetlenia ewakuacyjnego w obiekcie PN-EN 50172, pkt 4.1 – Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy uruchamiać nie tylko w przypadku całkowitego uszkodzenia zasilania oświetlenia podstawowego, ale również w przypadku lokalnego uszkodzenia takiego, jak uszkodzenie obwodu końcowego. PN-EN 50172, pkt 5.2 – Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno działać w przypadku uszkodzenia jakiejkolwiek części zasilania oświetlenia podstawowego. Oprawy awaryjne zasilane nieciągle i oprawy awaryjne zespolone zasilane nieciągle powinny działać w przypadku uszkodzenia końcowego obwodu oświetlenia podstawowego. We wszystkich przypadkach należy przeprowadzić aranżacje w celu upewnienia się , że awaryjne oświetlenie ewakuacyjne będzie działać w przypadku uszkodzenia zasilania podstawowego danej strefy. |
| 3. | sprawdzenie rozmieszczenia opraw oświetlenia ewakuacyjnego – umieszczenie oprawy co najmniej 2 m nad podłogą, (PN-EN 50172, pkt 4.1): – przy każdych drzwiach wyjściowych przeznaczonych do wyjścia ewakuacyjnego, – w pobliżu schodów, tak aby każdy stopień był oświetlony bezpośrednio, – w pobliżu każdej zmiany poziomu, – obowiązkowo przy wyjściach ewakuacyjnych i znakach bezpieczeństwa, – przy każdej zmianie kierunku, – przy każdym skrzyżowaniu korytarza, – na zewnątrz i w pobliżu każdego wyjścia końcowego, – w pobliżu każdego punktu pierwszej pomocy (poza drogą ewakuacyjną 5 lx), – w pobliżu każdego urządzenia przeciwpożarowego i przycisku alarmowego (poza drogą ewakuacyjną 5 lx, odległość na podłodze 2 m). |
Znaki przy wszystkich wyjściach awaryjnych i wzdłuż dróg ewakuacyjnych powinny być tak podświetlone, aby jednoznacznie wskazywały drogę ewakuacji do bezpiecznego miejsca.
Jeżeli stosowane jest automatyczne urządzenie testujące, informacje należy rejestrować co miesiąc. W przypadku wszystkich innych systemów, testy należy przeprowadzać wg. zapisów normy PN-EN 50172, a wyniki zapisywać w dzienniku.
Testy i kontrola urządzeń oświetlenia awaryjnego
Z uwagi na możliwość uszkodzenia zasilania oświetlenia podstawowego w krótkim czasie po testowaniu systemu oświetlenia awaryjnego lub podczas kolejnego ładowania akumulatorów, testy, które wymagają sprawdzenia przewidzianej autonomii podtrzymania, powinny być, o ile to możliwe, wykonywane w okresach o niskim ryzyku wystąpienia zagrożenia. Pozwoli to na bezpieczne, ponowne naładowanie akumulatora. Inną możliwością jest wykonanie, do czasu ponownego naładowania akumulatorów, testów krótkotrwałych.
Test codzienny
Codzienne sprawdzenie instalacji oświetlenia awaryjnego powinno polegać na inspekcji wzrokowej, która ma na celu rozpoznanie stanu gotowości systemu centralnego zasilania do pracy oraz rozpoznanie, czy system nie wymaga przeprowadzenia testu. Inspekcja polega na wzrokowym sprawdzeniu wskaźników systemu.
Test miesięczny
W przypadku stosowania automatycznego urządzenia testującego, należy rejestrować wyniki krótkotrwałych testów. W przypadku innych systemów, test comiesięczny polega na sprawdzeniu systemu oświetlenia awaryjnego po względem funkcjonalnym, tzn. przez symulację uszkodzenia zasilania podstawowego, należy sprawdzić, czy wszystkie oprawy ewakuacyjne i znaki bezpieczeństwa przełączyły się w tryb pracy awaryjnej, a następnie powróciły do normalnej pracy po przywróceniu zasilania sieciowego. Czas trwania testu powinien być wystarczający by skontrolować funkcjonowanie opraw w testowanej strefie. Podczas tego okresu należy sprawdzić wszystkie oprawy oświetleniowe i znaki, aby upewnić się, czy istnieją, czy są czyste oraz czy pracują prawidłowo.
Test roczny
W przypadku stosowania automatycznego urządzenia testującego, należy rejestrować wyniki pełnych znamionowych testów czasu podtrzymania. Przy wszelkich innych systemach, test coroczny polega na sprawdzeniu systemu oświetlenia awaryjnego pod względem funkcjonalnym, tzn. przez symulację uszkodzenia zasilania podstawowego, należy sprawdzić, czy wszystkie oprawy ewakuacyjne i znaki bezpieczeństwa przełączyły się w tryb pracy awaryjnej, a następnie powróciły do normalnej pracy po przywróceniu zasilania sieciowego. Czas trwania testu powinien być wystarczający do sprawdzenia przewidywanej autonomii podtrzymania oświetlenia awaryjnego zgodnie z informacją producenta. W trakcie testu należy sprawdzić każdą lampkę kontrolną lub urządzenie, w celu upewnienia się, że wskazania są prawidłowe. Zaleca się sprawdzenie poprawności działania układu ładowania.
Autor: Marek Kołakowski (LIGHTING.PL)
