We wszystkich pomieszczeniach, w których żyją lub pracują ludzie, oświetlenie powinno przede wszystkim spełniać wymagania funkcjonalne dotyczące podstawowych parametrów, takich jak odpowiednia wartość i równomierność natężenia oświetlenia, rozkład luminancji, olśnienie, temperatura barwowa światła, oddawanie barw itp.


Istnieją jednak także pewne szczególne przypadki, gdy użyty sprzęt oświetleniowy musi spełniać bardzo wyjątkowe wymagania bezpieczeństwa, związane z potencjalnym zagrożeniem osób przebywających we wnętrzu lub prowadzonych tam działań i procesów. Do przypadków takich należą pomieszczenia o podwyższonych wymaganiach czystości, tzw. pomieszczenia czyste (ang. clean room).
 
Pomieszczenia czyste to wnętrza o kontrolowanych parametrach środowiskowych, w szczególności zanieczyszczeń typu: pył, kurz, bakterie, opary chemiczne itp. W zależności od wymaganej czystości atmosfery pomieszczenia tego rodzaju dzielone są na klasy, w których definiuje się ilość i rozmiar zanieczyszczeń na metr sześcienny atmosfery. Pomieszczenia czyste występują w przemyśle farmaceutycznym, spożywczo-żywieniowym, chemicznym oraz naftowym. W służbie zdrowia są to sale operacyjne oraz pomieszczenia w ich otoczeniu, gabinety zabiegowe, sale chorych, łazienki, sterylizatornie, pomieszczenia do zabiegów laparoskopowych i zabiegów z użyciem lasera, laboratoria, przychodnie lekarskie itp.

 

Sprzęt oświetleniowy do pomieszczeń czystych
Od opraw oświetleniowych instalowanych w pomieszczeniach czystych wymaga się ponadprzeciętnej szczelności, niezawodności i wytrzymałości mechanicznej. Wymagania te dotyczą bezpośrednio cech sprzętu oświetleniowego – opraw i źródeł światła. Szczególnie w pomieszczeniach produkcji żywności, a także leków i kosmetyków, powinno się stosować oprawy oświetleniowe, które:

Również sposób montażu opraw powinien być szczególny. Wszystkie miejsca styku opraw oświetleniowych z sufitem powinny być specjalnie uszczelnione, aby uniemożliwić gromadzenie się zanieczyszczeń i grzybów w miejscach trudnodostępnych nad oprawami.

Wymagania formalne
Ogólne wymagania formalne w zakresie zabezpieczenia przed takimi przypadkami są określone przez zasady tzw. dobrej praktyki produkcyjnej - GMP (ang. Good Manufacturing Practice). Stanowią one gwarancję najwyższej jakości. Kładą nacisk na zachowanie należytych warunków organizacyjno-technicznych i higienicznych w procesie produkcji. Tak zwane Kodeksy GMP zawierają wymagania dobrej praktyki produkcyjnej, w których ważne miejsce zajmuje prawidłowe i zgodne z normami oświetlenie.
 
W przemyśle spożywczym stosowany jest system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli - HACCP (ang. Hazard Analysisis and Critical Control Points). Jest to systemowe podejście do zarządzania jakością zdrowotną. Polega na identyfikacji i ocenie zagrożeń, związanych z różnymi fazami procesu produkcji wyrobów rolno-spożywczych. Pozwala określić środki niezbędne do opanowania zagrożeń w celu zagwarantowania bezpieczeństwa żywnościowego.
 
Podstawowym uregulowaniem unijnym w tym zakresie jest dyrektywa 93/43/EEC w sprawie higieny środków spożywczych. W Polsce głównym aktem prawnym regulującym kwestię zapewnienia bezpieczeństwa żywności, w tym zagadnienia związane z wdrażaniem przez przedsiębiorców branży spożywczej systemu HACCP, jest znowelizowana Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63, poz. 634 z późn. zm.), która nałożyła obowiązek rozpoczęcia wdrażania HACCP z dniem wejścia Polski do UE. W świetle obowiązującego prawa za zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności odpowiedzialność ponosi przedsiębiorca produkujący lub wprowadzający żywność do obrotu. On też odpowiada za wszelkie szkody i uszczerbki na zdrowiu konsumenta spowodowane niewłaściwą jakością zdrowotną żywności.
 
Z kolei podstawowym dokumentem określającym poziom zanieczyszczeń pomieszczeń w odniesieniu do ich rozmiarów jest norma PN-EN ISO 14644-1:2005. Norma ta zawiera klasyfikację czystości powietrza w pomieszczeniach czystych i związanych z nimi środowiskach kontrolowanych pod względem stężenia cząstek stałych, znajdujących się w powietrzu, a także metody badania czystości powietrza i procedury określenia stężenia cząstek znajdujących się w powietrzu. Norma PN-EN ISO 14644-1 została zaakceptowana zarówno przez Europejski Komitet ds. Normalizacji (CEN) jak i przez Polski Komitet Normalizacyjny.


Autor: Marek Kołakowski (LIGHTING.PL)